Hoạt động EzDirect
Cho vay ngang hàng - Phương thức tiếp cận vốn mới cho doanh nghiệp nhỏ...
Hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam
Sắp có cơ chế cho phép thử nghiệm cho vay ngang hàng P2P Lending
Cho vay ngang hàng - Phương thức tiếp cận vốn mới cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tương lai
Cho vay ngang hàng (P2P Lending) đã phát triển trên toàn cầu nói chung và tại Việt Nam nói riêng như một phương thức tiếp cận vốn mới cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Theo dự đoán của công ty nghiên cứu thanh toán thị trường Transparency Market Research, quy mô thị trường P2P Lending toàn cầu có thể đạt gần 900 tỷ USD vào năm 2024, với tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 20%/năm. Tại Việt Nam, P2P Lending cũng đang phát triển mạnh với 40 trong tổng số 100 công ty công nghệ tài chính (Fintech) đang hoạt động có dịch vụ này. Tuy nhiên, thị trường này tại Việt Nam còn tiềm ẩn rủi ro khi chưa có hành lang pháp lý, thông tin thiếu minh bạch… Bài viết sẽ tìm hiểu về P2P Lending, kinh nghiệm quản lý P2P Lending trên thế giới, thực trạng về P2P Lending tại Việt Nam và đưa ra giải pháp giúp phát triển thị trường P2P Lending trở thành một lựa chọn cho các DNNVV tiếp cận vốn trong thời gian tới.
Tin tức
|
Cho vay ngang hàng - Phương thức tiếp cận vốn mới cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tương lai
Trang chủ
|
Năm 2005, nền tảng P2P Lending đầu tiên trên thế giới, ZOPA, được ra mắt tại Anh. Rất nhanh sau đó, các nền tảng tương tự đã xuất hiện tại Trung Quốc, Mỹ… P2P Lending là mô hình kinh doanh sử dụng nền tảng công nghệ để kết nối trực tiếp nhà đầu tư (bên cho vay) với cá nhân hay doanh nghiệp muốn vay (bên vay). Dựa trên các nền tảng công nghệ của công ty P2P Lending, thông tin của những người đi vay được thu thập, thẩm định, sàng lọc và gửi đến các chủ thể cho vay để lựa chọn các yêu cầu tài trợ khả thi và quyết định đầu tư trên cơ sở chấp thuận của hai bên (Hình 1).
1. Tìm hiểu về P2P Lending
Hình 1: Mô hình P2P Lending
1.1. Những ưu điểm và rủi ro chính của P2P Lending
Thứ nhất, bên vay sẽ: (i) Tiếp cận được nguồn vốn trực tiếp, đặc biệt là với các món vay nhỏ, ngắn hạn của các DNNVV khó tiếp cận nguồn vốn chính thức; (ii) Đáp ứng nhu cầu vay nhanh hơn do thủ tục, quy trình đơn giản hơn so với vay tiêu dùng thông thường; (iii) Phí và lãi suất có thể thấp hơn so với vay tiêu dùng thông thường qua trung gian do tiếp cận trực tiếp, sử dụng công nghệ và dữ liệu lớn (Big data) để tiết kiệm chi phí; (iv) Có thêm lựa chọn về kênh huy động vốn.
Thứ hai, đối với nhà đầu tư (bên cho vay), mô hình này: (i) Cung cấp một kênh đầu tư, góp phần đa dạng hóa danh mục đầu tư; (ii) Lợi tức khá hấp dẫn (lãi suất thường cao hơn gửi tiết kiệm hoặc đầu tư trái phiếu thông thường).
Thứ ba, đối với công ty P2P Lending, đây là một lĩnh vực hoạt động mới, khai thác nền tảng công nghệ đã có, đem lại nguồn thu, đa dạng hóa hoạt động và tăng việc làm cho nhân viên.
Thứ tư, mô hình này giúp tăng khả năng tiếp cận vốn cho các DNNVV là đối tượng khó tiếp cận vốn từ các kênh huy động vốn truyền thống như vay vốn ngân hàng, phát hành cổ phiếu và trái phiếu trên thị trường vốn… Nguyên nhân chủ yếu là do đối tượng này thường có năng lực tài chính thấp, chưa xây dựng được kế hoạch kinh doanh dài hạn, nhu cầu vốn vay nhỏ và ngắn hạn, dễ bị ảnh hưởng bởi các đối tác, thiếu tài sản đảm bảo… Bên cạnh đó, mục đích loại hình cho vay này thường tập trung vào cho vay các món nhỏ thế chấp (mua nhà, ô tô…), tái cho vay thẻ tín dụng, cho vay tiêu dùng, cho vay doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, cho vay khởi nghiệp...
a) Những ưu điểm chính
b) Một số rủi ro chính
Thứ nhất, khi P2P Lending không phải tuân thủ các quy định về an toàn hoạt động cũng như các quy định về giám sát, kiểm soát chặt chẽ như đối với các tổ chức tín dụng hay công ty quản lý đầu tư thì trách nhiệm ràng buộc giữa công ty P2P Lending và nhà đầu tư khá hạn chế, dẫn đến tranh chấp có thể xảy ra hoặc là khi xảy ra rủi ro, các bên liên quan không chịu trách nhiệm hoặc không được giải quyết đền bù như thường lệ.
Thứ hai, nhà đầu tư chịu nhiều rủi ro hơn so với bên vay, bởi vì tại nhiều quốc gia, bên vay vẫn được hưởng các quyền lợi theo quy định về bảo vệ người đi vay như các quy định về lãi suất, quyền được cung cấp thông tin… trong khi nhà đầu tư lại không được hưởng các quyền lợi liên quan đến việc bảo vệ người gửi tiền như trong hệ thống ngân hàng, trong khi đó vẫn phải chịu các rủi ro về tín dụng, thanh khoản, pháp lý… Hơn nữa, nhà đầu tư chịu thêm rủi ro đạo đức xảy ra khi: (i) Bên vay không trả được nợ (do khách quan hay cố ý, dù có thể được bù đắp một phần từ công ty P2P Lending); và/hoặc (ii) Công ty P2P Lending dùng tiền đầu tư sai mục đích, quản lý kém hoặc phá sản (do khách quan hay cố ý)… dẫn đến khả năng mất vốn.
Thứ ba, những biến tướng của hình thức cho vay này (như công ty P2P Lending lừa đảo, áp dụng lãi suất và phí cao ngất ngưởng bất chấp khả năng trả nợ của bên vay; hoặc bên vay trốn tránh trả nợ dẫn đến bên cho vay hoặc công ty P2P Lending dùng mọi biện pháp kể cả thuê xã hội đen đòi nợ; nhà đầu tư không hiểu rõ mô hình hoạt động và khi mất vốn kéo đến cơ quan quản lý để đòi tiền như đã xảy ra tại Trung Quốc…) dẫn đến diễn biến rất phức tạp, hệ lụy kinh tế và xã hội khó lường.
Thứ tư, rủi ro pháp lý cũng có thể xảy ra khi khung khổ pháp lý chưa đầy đủ và có thể bị thay đổi nhanh chóng, dẫn đến rủi ro cho cả phía doanh nghiệp và nhà đầu tư. Cơ sở pháp lý chưa đầy đủ sẽ dẫn đến việc thiếu căn cứ để giải quyết khi xảy ra rủi ro, tranh chấp… có thể dẫn đến chậm phát triển các dịch vụ P2P Lending, không đáp ứng kịp cho nhu cầu thị trường.
Thứ năm, rủi ro kỹ thuật và lừa đảo cũng là một yếu tố có thể gây ra rủi ro cho các bên tham gia thị trường P2P Lending. Với cơ sở chính dựa trên nền tảng công nghệ, những rủi ro về lỗi kỹ thuật, hoặc tấn công mạng, mất cắp thông tin… có thể gây rủi ro mất tiền cho cả công ty P2P Lending và nhà đầu tư. Tại Việt Nam, một vài trường hợp đã từng gây xôn xao dư luận như trường hợp công ty Cashwago (tại TP. Hồ Chí Minh năm 2020)…
1.2. Các mô hình P2P Lending trên thế giới
Mô hình P2P Lending trên thế giới có thể được chia thành hai loại chính, bao gồm mô hình cho vay trực tiếp và mô hình cho vay gián tiếp.
Thứ nhất, mô hình cho vay trực tiếp như ZOPA (Anh), Funding Circle (Anh)... là mô hình cho vay đơn giản, tương tự như các giao dịch mua bán online thông thường. Quy trình cho vay bao gồm việc người đi vay gửi yêu cầu vay trên nền tảng P2P Lending theo form có sẵn và người cho vay sẽ lựa chọn khoản cho vay mà họ cho là khả thi để thực hiện tài trợ (Hình 2).
Hình 2: Mô hình P2P Lending trực tiếp
Nguồn: Nhóm nghiên cứu tổng hợp
Đặc điểm của mô hình này là các công ty P2P Lending không phải đối mặt với rủi ro của món vay do người cho vay là người ra quyết định về việc cho vay, dù có thể sẽ kiểm duyệt hồ sơ đề nghị vay cũng như thẩm định món vay trước khi công khai trên cổng thông tin chung. Các bên liên quan sẽ chuyển giao nguồn vốn cho vay trực tiếp, công ty P2P Lending tham gia vào quy trình cho vay nhằm mục đích kết nối, giúp đánh giá rủi ro và hưởng phí dịch vụ.
Thứ hai, mô hình P2P Lending gián tiếp có hỗ trợ của ngân hàng thương mại (NHTM) như Prosper (Mỹ), Peerform (Mỹ)... Theo đó, việc cho vay được thực hiện trên nền tảng P2P Lending và NHTM sẽ thực hiện thanh toán bù trừ, có thể cả ứng trước vốn, mua bảo hiểm khoản vay... Trong một số trường hợp, khi khách hàng không thanh toán đúng hạn thì có bảo hiểm hoặc sử dụng quỹ dự phòng của công ty P2P Lending. Theo mô hình này, các công ty P2P Lending sẽ chuyển yêu cầu vay của người có nhu cầu đến một NHTM có liên kết. Nếu khoản đề xuất cho vay được chấp thuận, ngân hàng sẽ phát hành giấy nhận nợ cho công ty P2P Lending để khách hàng nhận giải ngân tại NHTM bằng giấy nhận nợ này. Sau đó, khi tìm được người cho vay thì công ty P2P Lending sẽ thanh toán khoản nợ này cho ngân hàng bằng tiền của người cho vay và cấp chứng nhận về món vay cho người cho vay (Hình 3).